İlk önce finansal piyasalarda analizin çeşitlerinden bahsedelim. Normal yaşamımızda da olduğu gibi finansal piyasalarda yatırımcılar bir mal alırken önce o ürünün fiyatına sonra kalitesine bakarlar. Fiyat ve kalitesine göre kendi kafalarında çıpalandıkları veya çeşitli yöntemlerle değer biçtiği malları alma veya satma kararları verirler. Finansal piyasalardaki ürünler için iki çeşit değer biçme yöntemi vardır. Temel analiz ve teknik analiz yöntemleri. Bu yazıda teknik analizin nasıl yapıldığını, varsayımlarını, hem psikolojik hem matematiksel hem de diğer bilim dallarıyla ilişkilendirip açıklamaya çalışacağım.
Teknik Analiz Nedir?
Teknik analiz; bir finansal aracın değerini, o ürünün fiyatı, işlem hacmi, çeşitli indikatörler, formasyonlar vb. göstergelerle, geçmiş dönemde gerçekleşen piyasa hareketleri incelenerek gelecekteki değerini tahmin etme yöntemidir. En önemli özelliklerinden biri ise ekonomiye bağlılığı yoktur. Yerine psikoloji, istatistik, matematik ve fizik gibi bilim dallarıyla ilgilenmektedir.
Teknik Analizin Varsayımları
Piyasa her şeyi değerlendirir.(temel veriler, politik etkiler, psikolojik durum gibi, finansal varlığın fiyatına etki yapabilecek her şeyin finansal varlığın fiyatına yansıdığını varsayar. Bu yüzden, incelenmesi gerekli olan tek şey fiyat hareketleridir.)
Piyasadaki fiyatlar trendlerle hareket eder.(Teknik analiz yaklaşımında, trend kavramı çok önemli bir yer tutar. Oluşan fiyat hareketlerini grafik olarak ifade etmenin ana amacı, trendi erken dönemlerinde yakalayabilmek böylece trend yönünde işlem yapabilmektir. Teknik analizcilerin yaklaşımı “trend izleyen” (trend following) bir yapıdadır. Teknik analistin amacı varolan trendi belirlemek ve bu trendi izlemektir.)
Tarih, tekerrürden ibarettir. (Piyasada oluşan hareketlerin ve teknik analizin insan psikolojisiyle yakın ilişkisi vardır. Neredeyse bir yüzyıldan bu yana incelenen fiyat grafikleri, grafikler üzerinde belli formasyonların ortaya çıktığını göstermektedir. Oluşan bu formasyonlar, piyasanın “ayı” ya da “boğa” psikolojisini ortaya koyar. Geçmişte iyi sonuçlar veren bu formasyonların gelecekte de iyi sonuçlar verecekleri kabul edilir. Çünkü bu formasyonlar aslında, hiç değişmeme eğiliminde olan insan psikolojisinden kaynaklanır. Geleceğin anlaşılmasının anahtarı geçmişi incelemekten geçer. Gelecek geçmişin yinelenmesidir.)
Niçin Teknik Analiz?
Teknik analiz kısa sürede, zahmetsizce yapılabilir.
İyi bir ekonomi bilgisi gerektirmez.
Piyasaları ve ekonomiyi sürekli takip etmeniz gerekmez.
Psikolojinin Teknik Analiz Üzerindeki Etkisi
Aslında bununla ilgili güzel bir atasözümüz var. Sürüden ayrılanı kurt kapar. Finansal piyasalarda güçlü veya konusunda uzman insanlar ortaya bir teori atıyor. İnanan kazanıyor, inanmayan kaybediyor. Sürüden ayrılanı kurt kapıyor. Bildiğiniz sürü psikolojisi…
Bir örnekle açıklarsak ünlü İtalyan matematikçi Leonardo Fibonacci, canlılar üzerinde ve bütün tabiatta bir altın oranın olduğunu kanıtlamış bir matematikçidir. Antik mimari eserler ve bazı modern mimari eserler bu orana uygun tasarlanırlar. Altın orana uygun ölçülerdeki nesnelerin ve canlıların daha estetik olduğu ve güzel göründüğü savunulur. Sonra birileri gelmiş, bu canlılar için geçerliyse finansal piyasalar için de geçerlidir demiş.
Fibonacci analizi ve bunun gibi hiçbir mantıklı açıklaması olmayan teknik analiz yöntemiyle yatırımcılar doğru fiyatı bulmaya çalışıyor. Kısacası birileri para kazanacak da bahane lazım…
Lale Çılgınlığı ve Sürü Psikolojisi
Bu sürüden ayrılanı kurt kapar ata sözünü en iyi açıklayacak olan şey lale çılgınlığı olsa gerek.
Özetle anlatırsak Hollanda, 1600′lü yıllarda Osmanlı Devleti’nden Lale ithal eder. Lale zamanla zenginliğin ve gösterişin sembolü olur ve zenginlere özenen insanlar da evlerinin bahçelerine lale ekmek ister. Tabi lale soğanı hemen imal edilen birşey değildir ve gelen aşırı talebe karşı insanlar lale almak için varını yoğunu vermeye isteklidir. Rivayetlere göre bu lale çılgınlığı o kadar yüksek seviyelere çıkmış ki zamanla 1 lale soğanı için aşağıdaki mal sepeti gözden çıkarılıyormuş. Bunun sebebinin kitlesel psikoloji olduğu unutulmamalıdır.
Yukarıdaki tabloda Lalenin fiyatı aşırı artış göstermiş, artık akıllı insanlar bir süre sonra “bir lale soğanı bu kadar para etmez” dedikleri zaman lale balonu patlamış ve ekonomide ciddi etkiler oluşturmuştur.
Toplumsal histerinin etkisiyle olușan așırı talep sonucu, fiyatların mantık sınırlarını zorlayan noktalara gelmiș olması, psikolojinin finans piyasalarındaki önemini açıkça ortaya koymaktadır. Günümüzde ise teknolojinin ilerlemesi ve bilgi birikiminin artması nedeniyle finansal balonların çapı çok daha küçük olmaktadır. Ancak 2007 yılında meydana gelen ve etkileri hala devam eden subprime krizinin de emlak sektöründeki balondan kaynaklandığı unutulmamalıdır.
Teknik Analizin Eleştirildiği Noktalar
“Teknik analiz, birçok profesyonel yatırımcı tarafından bașarıyla uygulanırken, bazı yatırımcı ve analistler, bilimselliği tartıșılan bu analiz yöntemi yerine, ekonomi ve finans bilimine dayanan temel analizi tercih etmektedirler. Hatta, yatırımcı ve analistler arasında teknik analizin falcılık ya da modern simyacılık olduğuna yönelik oldukça yaygın önyargılar da söz konusudur. Teknik analizin, temel analize göre oldukça yeni bir analiz yöntemi olması nedeniyle akademik çevrelerde bilimselliği hala tartıșma konusudur. Ancak teknik analiz, psikoloji, istatistik ve matematik gibi bilimleri referans almaktadır. Örneğin Turkceforex.com’un ilerleyen sayfalarında okuyacağınız Fibonacci analizleri, geçerliliği bilimsel olarak kanıtlanmıș bir yöntemdir ve temeli matematik bilimine dayanmaktadır.Ayrıca bilișim teknolojisinde son yıllarda meydan gelen hızlı gelișmeler nedeniyle, teknik analizin uygulanmasındaki kolaylığın
artması, teknik analizin bazı akademik çevrelerde kabul edilmesine ve medyada daha fazla yer bulmasına neden olmaktadır.
Birçok yatırımcı ve analist, sadece teknik analiz veya sadece temel analizden
yararlanmaktadır. Temel analiz, ekonomi, politika ve finans konularında bilgi ve tecrübe birikimi isteyen bir yöntemdir. Bu yöntemden yararlanılarak, herhangi bir paritenin gelecekte yapabileceği hareketleri öngörmek mümkündür. Ancak piyasa hareketleri çoğu zaman öngörünen zaman ve koșullarda gerçekleșmez. Bu nedenle sadece temel analize bakarak yatırım yapmak zaman zaman yanıltıcı olmaktadır. Teknik analiz ise ekonomi, politika ve finans konularının uzağındadır ve referans noktası fiyat hareketleridir. Bu nedenle oldukça güçlü gözüken trend ve formasyonlar, sadece teknik analizi düșünen yatırımcılar için cazip olabilir. Ancak verilerde meydana gelen, beklentilerden farklı gerçekleșmelerin ve 11 Eylül vb. olağanüstü gelișmelerin olduğu dönemlerde teknik analizin yanılma payı temel analize göre çok daha yüksektir.
Her iki analiz yönteminde varolan bu ve buna benzer risk faktörlerinden dolayı her iki analiz yöntemini sentezleyerek yatırım yapmak, forex gibi kısa vadeli yatırımların ön planda olduğu piyasalarda daha isabetli sonuçlar verebilmektedir. Örneğin, temel analiz ile yönü tahmin edilebilen bir paritenin teknik analizi yapılarak çok daha isabetli sonuçlar doğuran ișlemler yapılabilir. Bu ve bunun gibi örneklerden anlașılabileceği gibi temel analizle alınan bir yatırım kararının zamanlamasının teknik analize bırakılması, genellikle isabetli sonuçlar vermektedir. Sadece temel analize dayanarak yatırım yapan bir yatırımcıyı, EKG grafiklerine bakmadan by pass ameliyatı kararı alan bir kardiyologa benzetebiliriz. Kardiyologun, uzun yıllar boyunca aldığı akademik eğitim süreci sonucunda elde ettiği bilgi ve tecrübe, hastanın kalbinin ritimlerinin incelenmemesi halinde hiçbir ișe yaramayabilir. Benzer bir șekilde sadece temel analize dayanarak alınan yatırım kararı, piyasa hareketleri incelenmeden alındığında, beklentilerden oldukça olumsuz sonuçlar doğurabilir. Sonuç olarak, hastanın kalbinin rtimlerini incelemeden ameliyat kararı almak ne kadar büyük bir risk ise piyasa hareketlerini incelemeden yatırım kararı almak da o kadar büyük bir risktir.” Alıntıdır.
Siz siz olun en iyi analistçinin bile yaptığı analizin tahminden öteye geçmeyeceğini unutmayın. Çok sevdiğim bir sözle bitirmek istiyorum.
“İki şey bütün analizleri bozar; para ve savaş. Zaten bu iki kavram eşanlamlıdır.” – Erdoğan Turan