En genel tanımıyla 'iş yerinde psikolojik taciz' olarak bilinen 'mobbing' yıldırma, bezdirme, yıpratma ile kişiyi yalnız bırakmak, başarılarını engellemek hatta çalışanın işten ayrılmasına neden olmak amacıyla yapılan, çalışanda başta psikolojik olmak üzere iş hayatında, sosyal ve aile yaşamında birçok soruna yol açan tutum ve davranışlardır.
Çalışma hayatında herkesin mobbing olaylarıyla karşılaşma hatta bu olayların içinde bulunma ihtimali vardır. Mobbing olayları içinde bulunan çalışanlar genellikle
Mobbingi uygulayanlar,
Mobbinge maruz kalanlar,
Mobbinge seyirci kalanlar olarak gruplandırılır.
Mobbing uygulayanların amaçları arasında genellikle çalışanı çaresiz ve yalnız hissettirmek, çalıştığı işte olası başarılarını engellemek ya da gözden düşmesini sağlamak, işten ayrılmasına neden olmak vardır. Bunun için insanların benliğine ve kişiliğine zarar vermekten hiç çekinmezler.
Bu kişilerin, kendinde var olduğunu düşündükleri eksikleri telafi etmek istemeleri, kıskançlık ve çekememezlik gibi özelliklere sahip olmaları, kendilerini başkalarından üstün ve daha başarılı olarak görmeleri, başkalarını üzmekten zevk almaları, statü ve başarı söz konusu olduğunda hırslı bir kişiliğe bürünmeleri, çalışma hayatı başta olmak üzere tüm yaşamı boyunca birçok hayal kırıklığına uğramış olmaları, yalakalık ya da korkaklık gibi özellikleri bir kişilik haline getirmeleri onların bir mobbingci olmalarına neden olabilmektedir.
Mobbinge maruz kalanların karakteristik özellikleri ise genellikle şöyledir: iş yerinde ve çalışma arkadaşları tarafından sevilirler, görevlerini başarıyla yerine getirmiş ve işinde genel anlamda bir başarıyı yakalamışlardır, güvenilir ve dürüst bir izlenime sahiplerdir. Ayrıca çalışma ortamında sessiz, iletişime geçmekte zorlanan ve haklarını savunamaz durumda olanlar da mobbing kurbanları olma olasılığını taşırlar. Diğer çalışanlardan farklı milletten veya dinden olanlar, azınlık bir gruba dahil olanlar, iş ortamına yeni gelmiş olanlar, bir özrü veya engeli olan çalışanlar, daha güzel veya genç olanlar, farklı giyim tarzına sahip insanlar mobbing uygulayanların hedefi haline gelebilirler.
Fazla dikkat çekmemek için hiçbir şeye karışmayanlar, iki yüzlülük ve/veya dalkavukluluk gibi özelliklere sahip olanlar ise mobbinge seyirci kalanların özelliklerinden birkaçı olabilir. Bu kişilerin genellikle mobbing mağdurlarına yardımcı olmazlar. Bu kişilerin daha sonra mobbing mağduru olma ihtimalleri de vardır.
Mobbing, çalışanı fazlasıyla mağdur duruma düşürebilir. İşten ayrılmayla sonuçlanan mobbing olaylarında kişi düzenli gelirini kaybeder ve ekonomik sorunlarla karşı karşıya kalır. Sosyal imajını zedeler, çevresinde ‘başarısız birey olarak’ tanınmaya başlar. Depresyon, stres, huzursuzluk durumları ortaya çıkabilir. Uyku ve yeme bozuklukları, kilo kaybı gibi fizyolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Hatta kalp krizi gibi daha ciddi sağlık sorunlarına da neden olabilir. Bu durumların kişinin günlük hayatını etkilemesi de olasıdır. Ayrıca bu kişiler daha sonra tekrar iş hayatına adım atmakta da zorlanabilir. Kişinin psikolojik destek alması ve tedavi gerektiren sağlık sorunları yine kişinin ekonomik sıkıntılar yaşamasına neden olur. Kişinin öz güveninde ve yaşam kalitesinde düşüş görülebilir.
Peki bu konuda neler yapılmalıdır? İşverenler mobbingi engelleyici önlemler almalıdır. İş yerlerinde psikolojik danışmanlık birimi kurulmalı ve eğitimli bir personel bulundurulmalıdır. Konuyla ilgili iletilen şikâyetleri mutlaka ciddiye alınmalıdır. Saygılı, güvenli, iş ahlakına önem verilen bir çalışma ortamı oluşturulmalıdır. İş yerinde sağlıklı bir iletişim ortamı oluşturulduğundan emin olunmalıdır.
Psikolojik tacize maruz kaldığını düşünen çalışanlar mobbing uygulayıcılarına karşı net ve kesin tavırlar takınmalı, rahatsız olduğunu karşı tarafa açıkça belirtmelidir. Gerekiyorsa ilgili makamı bu konuda bilgilendirmeli, ilgili işlemlerin yapılmasını istemelidir. Kişi, bu durumdan fazlasıyla etkilendiğini düşünüyorsa psikolojik anlamda profesyonel destek almak yararlı olabilir.